Kościoły

Żeleźnikowa Wielka, kościół św. Michała Archanioła

Lokalizacja: Żeleźnikowa, powiat Nowy Sącz (49.556912, 20.690588)
Budowa: 1912-1921
Architekt: Jan Sas-Zubrzycki
Styl: neogotyk

HISTORIA. Parafia w Żeleźnikowej powstała prawdopodobnie w 1. połowie XIII w., najstarsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1326 r. Wiadomo też, że w 1380 r. parafia otrzymała uposażenie od patrona kościoła o nazwisku Curyłło. Poprzedni drewniany kościół został rozebrany po 1910 r. Zastąpił go obecny kościół murowany, zbudowany w latach 1912-1921 według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego. Wieża została wzniesiona później bo w latach 1921-1923. Konsekracji kościoła dokonał biskup tarnowski Leon Wałęga w 1921 r.

ARCHITEKTURA. Kościół łączy w sobie styl neogotycki z elementami tzw. "stylu zakopiańskiego". Murowany z cegły z użyciem kamienia. Złożony z nawy, poszerzonej po bokach aneksami na pomieszczenie ołtarzy, transeptu oraz z węższego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie. Do ramion transeptu dostawione są od północy zakrystia a od południa kaplica. Od frontu do nawy przylega kwadratowa wieża, która ujęta jest po bokach piętrowymi aneksami i nakryta ostrosłupowym hełmem z uskokowymi daszkami okapowymi w stylu zakopiańskim. Prezbiterium, transept i nawa nakryte są dachami dwuspadowymi z wieżyczką na sygnaturkę nad skrzyżowaniem naw. Kaplica, zakrystia i przywieżowe aneksy nakryte są dachami wielospadowymi. Nad wnękami ołtarzowymi dachy pulpitowe. Elewacje prezbiterium i transeptu opięte są przyporami, ściany transeptu zwieńczone są trójkątnymi szczytami ze sterczynami. Ściany kościoła przebite są ostrołukowymi oknami dwu- i trójdzielnymi. Ściany wewnątrz rozczłonkowane są lizenami przechodzącymi na gurty. Wnętrza nakryte jest sklepieniami krzyżowymi, nad skrzyżowaniem sklepienie gwiaździste. Nad portalem wejściowym szklana mozaika ze św. Michałem Archaniołem wykonana w Pracowni witraży Bracia Paczka w Krakowie w 1958 r.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia wnętrza figu­ralna i ornamentalna wykonana w 1957 r. przez Pawła Mitkę przy udziale Tadeusza Jęczmieniewskiego. W ramionach transeptu przedstawione są duże sceny figuralne: Chrystus błogosławiący dzieci; Chrystus Miłosierny z objawienia św. Faustynie w Magdalence, z budynkiem kościoła w Żeleźnikowej w tle; Objawienie Matki Bożej w Lourdes; Objawienie w Fatimie i Chrystus Król. Witraże figuralne wykonane w Krakowskim Zakładzie Witrażów S. G. Żeleński w Krakowie w latach 1916-1917. W prezbiterium cztery witraże według projektu Stefana Matejki: św. Jadwiga Śląska, św. Michała Archanioł, Matka Boża z Dzieciątkiem i Chrystus Ukrzyżowany ze św. Franciszkiem z Asyżu. Dwa witraże w transepcie: Ofiara Izaaka i Ofiarowanie w świątyni (proj. Witold Rzegociński). W wieży witraż św. Cecylia w otoczeniu muzykujących aniołów wykonany w latach 1921-1923. Ołtarz główny neobarokowy z 1921 r. z obrazami Serca Jezusa i św. Michała Archanioła w zwieńczeniu, współczesnymi ołtarzowi. Dwa ołtarze boczne barokowo-klasycystyczne z przełomu XVIII/XIX w., ze starszymi fragmentami z przed połowy XVIII w., pochodzącymi z poprzedniego kościoła. W prawym ołtarzu gotycki obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w towarzystwie śś. Michała Archanioła i Jana Ewangelisty z około 1460 r., stanowiący pierwotnie centralną cześć gotyckiego tryptyku umieszczonego w ołtarzu główny dawnego kościoła. W lewym ołtarzu obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Chrzcielnica kamienna z 1921 r. Ambona i ławy zostały wykonane przez Stanisława Kozioła z Woli Rzędzińskiej w 1937 r. Organy wykonane w 1981 r. przez Bernarda Kocha, przeniesione w 2021 r. z Vriezenveen (Holandia). Kropielnica kamienna, gotycka, zapewne z XV-XVI w., z krzyżem wyrytym wewnątrz czary.  Stacje Drogi Krzyżowej wykonane przez Proszowskiego z Krynicy. Dwa dzwony: 1. gotycki z 1564 r.? o nazwie Michael, z łacińskim napisem i plakietą Ukrzyżowanego Jezusa; 2. z 1949 r. wykonany w Odlewni dzwonów Felczyńskich w Przemyślu z plakietą św. Michała walczącego ze smokiem.

LITERATURA

Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Korpus witraży z lat 1800-1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, T. IV Diecezja tarnowska cz. 2, Kraków 2017
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001
ks. Skrabacz W., Chebda K., Dziedzictwo kultury religijnej w parafii Żeleźnikowa Wielka, Żeleźnikowa Wielka 2019
Stefański K., Jan Sas Zubrzycki i Andrzej Lenik - z pracowni architekta i rzeźbiarza, Wrocław 2004
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: http://www.zeleznikowa.diecezja.tarnow.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł